In deze tijden van onzekerheid zijn er steeds meer mensen die zich bezighouden met allerlei samenzweringstheorieën. De een lijkt er helemaal in te geloven, terwijl de ander weer totaal niet begrijpt wat mensen in dit soort ”waanzin” zien. Ikzelf heb jaren geleden ook een periode gehad waarin ik regelmatig complottheorieën bestudeerde. Dit begon vanuit interesse, maar uiteindelijk begon ik er steeds meer in te geloven. Al heb ik het uiteindelijk achter me kunnen laten. Gezien het onderwerp momenteel weer enorm relevant is leek het me leuk om er een stukje over te schrijven.

In deze blog ga ik onder andere het volgende bespreken:

• Mijn ervaringen met complottheorieën 
• Waarom mensen in complotten geloven
• De nadelige effecten van complotdenken
• Of er voordelen aan complotdenken zitten
• Wat mijn probleem is met 5G
• Hoe je met complotdenkers kunt omgaan

En als extra bonus:

• 10 redenen waarom ook jij een aluminiumhoedje zou moeten dragen

Grapje. Ik heb wel wat anders leuks voor je!

Alternatief denken

Zoals je in mijn introductieblog hebt kunnen lezen ben ik altijd een beetje anders dan anders geweest. Dus ook qua denken en interesses. Zo was ik rond mijn 18e veel bezig met punkmuziek. Ik lette hierbij erg op de songteksten, die vaak een vrij links en anarchistisch karakter hadden. Dat beviel me wel. Ik vond het namelijk ook stom als mensen dachten dat ze boven me stonden. Ook had ik niet de behoefte om boven iemand anders te staan. Viva La Anarchy!

Ik zat op dat moment in een periode waarin niet helemaal wist wat ik met mezelf aan moest (alhoewel, dat is eigenlijk op heel mijn leven van toepassing 😛). Het leek in eerste instantie best goed te gaan. De foute periode lag achter me en ik was braaf aan het werk. Ook had ik leuke vrienden om me heen. Toch was er nog steeds sprake van frustratie. Ik vond mijn baan niet interessant genoeg, kreeg geen aandacht van vrouwen en voelde me niet serieus genomen door de maatschappij. Deze frustratie kon ik echter een beetje afreageren door middel van muziek.

Naast informatie over bands ging ik mezelf ook verdiepen in het anarchisme, dat tot mijn spijt erg klein leek te zijn in Nederland. Al kwam ik wel op een site terecht die allerlei corruptie op het spoor leek te zijn. Ook waren er verschillende artiesten die ervan overtuigd waren dat Bush eigenlijk achter de aanslagen van 11 september zat. Dit leek in eerste instantie vergezocht, maar uiteindelijk begon ik het idee toch aannemelijk te vinden. Het oorspronkelijke verhaal vond ik tenslotte ook maar vaag. Vervolgens kwam ik ook allerlei andere theorieën tegen, van corrupte media tot klokkenluiders die zouden zijn omgelegd.

In principe beperkte mijn ”complotdenken” zich toen enkel tot het af en toe bezoeken van dergelijke websites. Ik ging dus geen zendmasten in brand steken of naar demonstraties toe. Toch kan ik me herinneren dat ik wel vrienden heb lastiggevallen met mijn ”bijzondere kennis”. Ik dacht hierdoor namelijk interessant over te komen.

Totdat ik langzaam maar zeker het besef kreeg dat veel van die websites onzin aan het verkondigen waren. Ze spraken ze zichzelf regelmatig tegen en werden er dingen voorspeld, welke niet uitkwamen. Dit zorgde ervoor dat ik langzaam maar zeker afstand deed van complotmaterie. Ook begon ik met persoonlijke ontwikkeling, waardoor ik leukere dingen te doen had dan opzoek te gaan naar schimmige informatie.

Ik deed dus afstand van complottheorieën, maar moet zeggen dat ik er later nog een aantal keer ingezogen werd. Bijvoorbeeld toen een goede vriend zich ineens ook in dergelijke materie ging verdiepen. Opvallend was dat deze persoon naar mijn beleving de slimste jongen uit de vriendengroep was. Daarnaast hield hij zich als een van de weinigen bezig met sociale kwesties. Zo gaf hij 5 jaar geleden al aan begrip te hebben voor mensen die zich uitspraken in de pietendiscussie. Terwijl de rest van de vrienden zich voornamelijk met bier en voetbal bezighield. Wel zat de persoon in kwestie destijds niet zo lekker in zijn vel. Zover ik kan inzien zijn mensen die zichzelf slecht voelen dan ook eerder gevoelig voor dit soort zaken.

En nu?

Tegenwoordig ben ik nog steeds wat sceptisch naar grote bedrijven en wereldmachten zoals de Verenigde Staten. Het verschil is dat ik mezelf realiseer dat ik als simpele boerenburger niet de juiste persoon bent om er inhoudelijke uitspraken over te doen. Dus probeer ik er niet teveel over te oordelen. Daarnaast zal het waarschijnlijk ook een beetje ”kiezen tussen twee kwaden” zijn. De politiek is hier in Nederland misschien niet altijd even eerlijk, maar niet te vergelijken met bijvoorbeeld Noord-Korea.

Opvallend is trouwens dat ik mijn complot-informatie vroeger in de linkse hoek vond, terwijl complotdenkers tegenwoordig vaak eerder als ”rechts” bestempeld worden.

Ik moet bekennen dat het in de coronacrisis soms verleidelijk was om mezelf weer in de complotmaterie te storten, gezien het tegenwoordig overal aanwezig lijkt te zijn. In dat opzicht klopt het ook wel wat Arjan Lubach in zijn beruchte fabeltjesfuik-video liet zien. Als je eenmaal een filmpje over complottheorieën hebt gekeken dan krijg je er meer voorgeschoteld.

Dan nog even over 5G. Ik heb daar ook geen inhoudelijke kennis over, maar persoonlijk denk ik dat het qua gezondheidsrisico’s niet veel erger is dan 4G. En daar zijn we (zover ik weet) ook niet allemaal ziek van geworden. Wat ik wel moet zeggen is dat ik het een vrij overbodige ontwikkeling vond, gezien we als mensheid al zo verslaafd zijn aan technologie. Het was dus beter geweest als men het gebruikte geld in iets duurzaams had geïnvesteerd. Al zal je me waarschijnlijk niet meer horen klagen als ik dadelijk dankzij 5G lekker 4K-films kan streamen 😉

Waarom mensen in complottheorieën geloven

Er zullen vele redenen/oorzaken zijn om in complotten te geloven. Ik ben geen psycholoog, maar zal hieronder mijn persoonlijke bevindingen delen:

1. Het is een verklaring voor dingen die raar zijn.

 ”Er komen zomaar ineens twee vliegtuigen New York binnen die zich door een gebouw boren, jaja” 

– 18-jarige Millonnial

Veel dingen die in de wereld gebeuren lijken onwerkelijk. Dit kan als gevolg hebben dat voor sommige mensen een bepaalde complottheorie aannemelijker klinkt. Een goed voorbeeld hiervan is de situatie met het coronavirus. Het is een geheel nieuwe situatie, die op veel vlakken nogal onwerkelijk lijkt. Er zijn daardoor mensen die het niet kunnen geloven en er wat anders achter gaan zoeken. (zie ook punt 3)

2. Frustratie.

Ik benoemde het hierboven al. Als je gefrustreerd bent en niet lekker in je vel zit dan ben je eerder geneigd om jezelf in een bepaald extremisme te verliezen. Zoals bijvoorbeeld het aanhangen van vergezochte theorieën. De tijd waarin we nu leven brengt voor veel mensen frustratie met zich mee, wat een oorzaak zal zijn voor de toenemende belangstelling in dit soort materie.

3. Veel complottheorieën lijken ”logisch”

Mensen die zich met complotten bezighouden worden vaak als dom en naïef gezien. Toch zit er achter veel van die theorieën wel degelijk een bepaalde logica. Of ja, zo lijkt het vaak. Veel zaken worden verkeerd geïnterpreteerd:

4. Uniek willen zijn

Onlangs bekeek een ik podcast waar men het ook over complottheorieën had. Er kwamen enkele oorzaken voorbij en bij een bepaald punt voelde ik mezelf een beetje ”betrapt”. Er werd namelijk gezegd dat mensen die graag ”uniek willen zijn” eerder geneigd waren om in complotten te geloven. Ik zeg het niet graag, maar dit is op mij wel een beetje van toepassing. Het feit dat ik als kind buiten de boot viel is waarschijnlijk geen bewuste keuze geweest, al werd het vervolgens wel een deel van mijn identiteit. Je voelt jezelf anders dan anders, waardoor je geneigd bent om tegendraads te doen.

5. De scheiding tussen complot en corrupt is soms dun

Ondanks dat er enorm veel onzin en halve waarheden verkondigd worden bestaan er ook echte corruptieschandalen en doofpotaffaires. Het komt weleens voor dat een klokkenluider of complotpredikant een enkele keer gelijk heeft, waardoor sommige mensen ook andere dingen die deze persoon verkondigd voor waar gaan aannemen. Zelfs als dit helemaal niet terecht is.

Het gevaar van complotdenkers

Ik zag enkele jaren geleden nog niet zoveel kwaad in complotdenken. Als mensen in een platte aarde geloven dan mogen ze dat van mij doen. Het liefst niet teveel in mijn buurt, maar verder had ik er eigenlijk geen problemen mee. Je hebt tenslotte ook mensen die geloven dat Gordon een goede zanger is of dat Nothing Else Matters het beste nummer is dat Metallica ooit gemaakt heeft.

Daar ben ik inmiddels wel een beetje op teruggekomen. Kijk bijvoorbeeld maar naar wat er enkele weken geleden in Washington gebeurd is. Uiteraard zijn lang niet alle aanhangers van complottheorieën zo radicaal, maar dat neemt niet weg dat het potentiële gevaren met zich mee brengt. Een ander voorbeeld is natuurlijk de situatie met corona. Skeptisch zijn en zelf nadenken is prima, maar in een crisissituatie is het niet altijd even wenselijk als iedereen er een eigen manier van handelen op nahoudt.

Al heeft ook de ”tegenbeweging” zo zijn nadelen. Je hebt namelijk ook steeds meer mensen die zich actief gaan afzetten tegen alles dat ook maar een beetje op complotdenken lijkt. Dit kan nuttig zijn, maar gebeurt soms wel op een net zo kinderachtige manier, waardoor complotdenkers alleen maar bevestiging voor hun ideeën lijken te zien. Humor mag, maar ik zie weinig echt goede artikelen waarin complottheorieën ontkracht worden. Gelukkig ben ik de laatste tijd wel enkele goede blogs rondom dit onderwerp tegengekomen (bekijk ook de video onderaan dit artikel.)

Daarnaast ben ik bang dat men dadelijk ieder mens dat ”een beetje anders dan anders denkt of doet” als complotgek gaat zien. Dit gebeurt nu al een beetje naar mijn idee. Veel mensen die de farmaceutische industrie als kwaadaardige organisatie zien hebben affiniteit met natuurvoeding. Zelf heb ik ook een grote interesse in voeding en daarbij de voorkeur voor gezonde en natuurlijke middelen. Ik heb daarbij een periode gehad waarin ik niets van farmaceutische medicijnen moest hebben (althans, niet voor lichte kwaaltjes). Al ben ik er door de jaren heen anders over gaan denken. Ik heb weliswaar nog steeds de voorkeur voor ”de natuurlijke wijze”, maar begrijp ook dat moderne technologie in sommige gevallen een snellere oplossing kan bieden. Dus ik denk dat we het beste van beide werelden zouden moeten gebruiken. Gezien veel mensen met een soortgelijke interesse zich fel uitspreken tegen farmaceutische middelen ben ik bang dat straks alle mensen die affiniteit hebben met natuur en natuurvoeding straks als fout, vervelend, of gestoord gezien gaan worden. Terwijl dit natuurlijk onterecht is.

Een ander verschijnsel is dat als iemand tegenwoordig een feit benoemt de anderen over het hoofd zien, dat deze persoon ook voor complotdenker uitgemaakt kan worden. Hetzelfde geldt voor podcasts waar andersdenkenden aan het woord mogen komen. Dit hoeft niet per definitie verkeerd te zijn, al merken we nu wel dat er ook nadelen aan zulke platformen zitten. Vandaar dat het niet verkeerd is om er kritisch naar te kijken. Al moeten we zulke initiatieven naar mijn idee zeker niet in zijn geheel gaan uitbannen. Het vrije woord is te kostbaar om op te geven.

De ”voordelen” van complotdenken

Dan nog antwoord op de vraag of (in mijn ogen) ook voordelen aan complotdenken zitten. Buiten het boekje durven denken is in essentie niet verkeerd. Sterker nog, zonder dwarsliggers waren veel uitvindingen en verzetsacties tegen onderdrukking er niet geweest. Het probleem is dat het internet ervoor zorgt dat iedereen zich als kan voordoen als expert en via sociale media kanalen ook nog eens veel mensen kan bereiken.

Daarnaast lijken we als mens nogal snel af te glijden naar extremen. Zo is een beetje sceptisch zijn naar de ”mainstream media” in mijn ogen niet altijd onverstandig. Nieuwssites zijn gezien het verdienmodel namelijk geneigd om de voorkeur te geven aan sensatie. Ook kunnen ze niet alles juist hebben, omdat dit nou eenmaal onmogelijk is. Al zijn er tegenwoordig ook mensen die lijken te denken dat alle grote mediakanalen enkel fakenews verkondigen en iedere journalist corrupt is. Naast onwaarschijnlijk lijkt me ook dat niet eens mogelijk.

Hoe je kunt omgaan met complotdenkers

Wederom, ik ben geen expert en geef slechts mijn visie. In eerste instantie wilde ik zeggen ”niet”. Dit omdat een discussie aangaan vaak zinloos is en je (vooral in deze tijden) ruzie en negativiteit beter kunt vermijden.

Al is het verstoten van mensen die anders denken juist gevaarlijk. Ze gaan zich dan al snel isoleren, en/of alleen nog maar contact hebben met ”gelijkgestemden”. Dit zal er in de meeste gevallen voor zorgen dat het alleen maar erger wordt. De persoon in kwestie komt dan als het ware in een ”echokamer” terecht en zal alleen maar geluiden horen die diens wereldbeeld bevestigd. Terwijl contact met andersdenkenden juist zo waardevol is. Niet alleen voor complotdenkers, maar voor zo’n beetje ieder mens. Hoe goed je ook je best doet, je kunt niet altijd maar alles weten en snappen. Dus het is ook nagenoeg onmogelijk dat jouw huidige kijk op zaken perfect is.

Dus mocht iemand in jouw directe omgeving zich met dit soort zaken bezighouden, dan zou ik proberen om zoveel mogelijk contact te blijven houden. Praten is goed, maar als het teveel ontaard in felle discussies dan kun je ook overwegen om jullie meningsverschil opzij te zetten en het over leuke dingen te hebben. Denk bijvoorbeeld aan Game of Thrones, kattenfilmpjes en precies rijpe avocado’s. Dit zorgt ervoor dat jullie elkaar als goede mensen zien en niet als vijanden. Wie weet dat er alsnog begrip voor elkaars visie ontstaat.

(Als de persoon in kwestie echter niet smelt van dit filmpje, dan is deze waarschijnlijk niet meer te redden)

Dit was hem dan voor nu. Wellicht dat ik deze blog later nu aanvul of meer blogs schrijf over andersdenkenden. Als afsluiter wil ik jullie nog even wijzen op een interessante podcast. In een vrij recente aflevering van Eindbazen is Chi Lueng Chiu te gast, die onder andere uitlegt welke denkfouten de meeste complotdenkers maken. Dit zonder woorden als ”gekkie” of ”wappie” te gebruiken of mensen persoonlijk te beschuldigen. Hij kan in sommige gevallen zelfs begrip opbrengen voor mensen die zich tot dit soort materie laten verleiden. De video is vrij lang, maar zeker de moeite waard:

De volgende blog is al in de maak en zal antwoord geven op de vraag of wij Millennials wel of geen aanstellers zijn. Als je op de hoogte gehouden wilt worden dan mag je me altijd volgen via Instagram of Facebook.